Πολλοί από εμάς έχουμε αναρωτηθεί πώς είναι δυνατόν ορισμένοι αθλητές να καταφέρνουν στον αγώνα στόχο της χρονιάς να έχουν την καλύτερη τους απόδοση και αυτό να συμβαίνει και επαναλαμβανόμενα κάθε χρονιά. Είναι άραγε μια απλή και εύκολη διαδικασία να μπορώ στον αγώνα με το μεγαλύτερο στρες να αποδώσω το μέγιστο ή απαιτεί δουλειά, και αν ναι, η δουλειά αυτή αφορά μόνο την προπόνηση ή και άλλους τομείς και ποιοι είναι αυτοί.
Η αλήθεια είναι ότι η επιδίωξη της κορυφαίας επίδοσης στον σημαντικότερο αγώνα της χρονιάς απαιτεί από τους αθλητές να έχουν έντονη εστίαση στο άθλημά τους, αλλά πρέπει επίσης να έχουν σε ισορροπία και σε έλεγχο τις απαιτήσεις της καθημερινότητας. Η απόδοση τους μπορεί να επηρεαστεί όχι μόνο από έναν τραυματισμό ή από έναν δύσκολο αντίπαλο αλλά και από την οικογένεια, τους φίλους, αλλά και από τις κοινωνικές σχέσεις και προσωπικές/ερωτικές σχέσεις.
Η επίτευξη επιδόσεων παγκόσμιας κλάσης σε επίπεδο βάθρου και μεταλλίων αποτελεί πολυδιάστατη προσπάθεια, που περιλαμβάνει όχι μόνο «ταλέντο» αλλά και εκπαίδευση σε βασικούς ψυχοκοινωνικούς παράγοντες οι οποίοι είναι υψίστης σημασίας.
Σε έρευνα του 2022, μετά τους Ολυμπιακούς αγώνες του Τόκυο, που αφορούσε σε 135 ελίτ Αυστραλούς αθλητές (58 άντρες και 77 γυναίκες) προσδιορίστηκαν τέσσερις βασικοί παράγοντες πάνω στους οποίους πρέπει να εκπαιδεύονται και να δουλεύουν οι αθλητές προκειμένου να έχουν μέγιστη αθλητική απόδοση στον αγώνα στόχο της χρονιάς. Αυτοί οι παράγοντες είναι: (1) ψυχολογικές δεξιότητες (2) διαπροσωπικές σχέσεις (3) στρατηγικές απόδοσης και (4) πρακτικές τρόπου ζωής.
Τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες αθλήτριες απάντησαν ομόφωνα ότι η ψυχολογική διαχείριση του αγώνα αρκετό καιρό πριν αλλά και κατά τη διάρκεια του, ήταν ζωτικής σημασίας για την επιτυχία τους. Ως ψυχολογική διαχείριση όριζαν τα εξής:
(α) Ικανότητα Προσαρμογής στις απαιτήσεις του αγώνα
(β) Ψυχική Ανθεκτικότητα
(γ) Αυτοκυριαρχία – αυτοπειθαρχία
(δ) Πνευματική Ανθεκτικότητα
Για παράδειγμα στην ερώτηση «Τι ήταν αυτό που σας έκανε να τα καταφέρατε καλύτερα σε σύγκριση με τον λιγότερο επιτυχημένο αντίπαλο σας?» οι απαντήσεις που δόθηκαν ήταν:
Καλύτερη αυτορύθμιση
Καλύτερη προπόνηση
Υψηλότερη πίστη στον εαυτό
Υψηλή ηθική
Σωστά τοποθετημένοι στόχοι σε κάθε προπόνηση, κάθε αγώνα, κάθε περίοδο αποκατάστασης
Αποτελεσματικές στρατηγικές αντιμετώπισης
Θετική νοοτροπία
Εμπιστοσύνη στη διαδικασία και την εκπαίδευση
Οι ίδιοι αθλητές επίσης αναφέρουν:
«Είναι σημαντικός ο αυτό-καθορισμός. Να γνωρίζεις το καλό στο κακό, και το κακό στο καλό και να ενσωματώνεις τις προηγούμενες παραστάσεις σου στο πώς θα αποδώσεις καλύτερα στο παρόν. Πρέπει να είσαι σκληρός. Να έχεις εσωτερικά κίνητρα. Για παράδειγμα, εάν το κίνητρό σου προέρχεται από εσένα τον ίδιο, είναι πιο πιθανό να προπονείσαι σκληρότερα, να χάνεις λιγότερες προπονήσεις και να βρίσκεις αποτελεσματικές στρατηγικές αντιμετώπισης. Η πνευματική εκπαίδευση είναι το κλειδί της επιτυχίας, και πρέπει να επενδύσεις χρόνο σε αυτό. Δημιούργησε μια ομάδα υποστήριξης γύρω από εσένα. Βρες έναν σπουδαίο προπονητή που θα σε καταλαβαίνει ποιος είσαι ως άτομο καθώς και ως αθλητής. Συνεργάσου με εκείνους τους ειδικούς που θα σε υποστηρίξουν καλύτερα σε όλα τα επίπεδα, διατροφή, ψυχολογία, φυσικοθεραπεία. Ακόμη και οι φίλοι σου πρέπει να καταλαβαίνουν τι κάνεις και να το υποστηρίζουν. Είναι σημαντικό να έχεις τους σωστούς ανθρώπους γύρω σου. Η ξεκούραση και η ηρεμία είναι σημαντική για έναν αθλητή και η οικογένεια, οι σύζυγοι αλλά και οι φίλοι πρέπει να το αναγνωρίζουν και να το καταλαβαίνουν αυτό.».
Στην ερώτηση τι θα συμβουλεύατε τους νεαρότερους αθλητές προκειμένου να μπορέσουν και εκείνοι τα φτάσουν την απόδοση τους στο υψηλότερο δυνατό σημείο, οι απαντήσεις τους ήταν οι ακόλουθες:
«Μιλήστε με πιο έμπειρους αθλητές ώστε να μοιραστούν τις γνώσεις τους μαζί σας. Υιοθετήστε ένα ισορροπημένο τρόπο ζωής. Σχεδιάστε σχολείο, ξεκούραση και προπόνηση. Όχι αντίστροφα. Το σχολείο είναι σημαντικό. Διατηρήστε μια καλή ισορροπία μεταξύ του αθλητισμού και άλλων τμημάτων της ζωής – διαφορετικά είναι εύκολο να «καείτε». Αφιερώστε χρόνο για να προγραμματίσετε κάθε μέρα για να βεβαιωθείτε ότι έχετε χρόνο για όλα όσα πρέπει να κάνετε. Το σημαντικό δεν είναι οι 2 ή 6 ώρες που κάνεις προπόνηση αλλά οι υπόλοιπες 22 πώς χρησιμοποιούνται από εσένα πνευματικά».
Στην ερώτηση τι θα κάνατε διαφορετικό στη διάρκεια της καριέρας σας αν είχατε τη δυνατότητα, οι απαντήσεις τους ήταν οι ακόλουθες:
«Θα φρόντιζα να πλαισιωνόμουν από ειδικούς νωρίτερα, θα φρόντιζα να μίλαγα σε αθλητικούς ψυχολόγους αρκετά νωρίτερα ώστε να διαχειριστώ καλύτερα και πιο νωρίς διάφορα θέματα που με απασχολούσαν, θα ενημερωνόμουν περισσότερο σχετικά με πρακτικές ξεκούρασης, ανάρρωσης μετά από τραυματισμό, διαχείριση συναισθημάτων και στρες αγώνα».
Οι απαντήσεις των αθλητών έδειξαν ότι οι ελίτ αθλητές επιθυμούν βαθύτερη γνώση, κατανόηση και αυτονομία. Εστιάζουν στις ψυχολογικές δεξιότητες και αναγνωρίζουν πόσο κρίσιμης σημασίας είναι για την απόδοση και επιθυμούν να ήταν εξασκημένες νωρίτερα ενώ, επίσης, όλοι οι αθλητές αναγνωρίζουν τις διαπροσωπικές σχέσεις ως ζωτικής σημασίας, και εκτιμούν ανθρώπους που τους κάνουν να γελούν και να τους στηρίζουν κατά τη διάρκεια της καριέρας τους. Οι περισσότεροι επίσης εκτιμούν την ικανότητα του προπονητή τους να σχετίζεται μαζί τους σε προσωπικό επίπεδο σε συνδυασμό με τις γνώσεις του για την τεχνική τους ικανότητα.
Τα συμπεράσματα αυτής της μελέτης δείχνουν ότι οι αθλητές αντιλαμβάνονται ως κύριους παράγοντες της επιτυχίας τον τρόπο ζωής, την κοινωνική και ψυχολογική υποστήριξη. Οι απαντήσεις τους δείχνουν επίσης ότι το να αποδίδω τα μέγιστα στον αγώνα στόχο είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων και ωρών δουλειάς όχι μόνο σε τεχνικό – προπονητικό επίπεδο. Θα καλωσόριζαν την εφαρμογή εκπαιδευτικών στρατηγικών, πρακτικών αποκατάστασης και πρόσβασης σε παρόχους ψυχολογικών υπηρεσιών νωρίτερα στην αθλητική τους καριέρα.
Επομένως είναι ευθύνη αυτών που επιβλέπουν την ανάπτυξη των αθλητών να ενημερώσουν πώς θα αναπτυχθεί ένα περιβάλλον φροντίδας που διασφαλίζει την ευημερία σε όλη την αθλητική ζωή και όχι μόνο.
Φρόσω Πατσού
Ph.D, M.Sc – Ψυχολόγος – Αθλητική Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτιδα Εθνικής Ομάδας Στίβου
Επιστημονική Συνεργάτιδα Ποδοσφαιρικής Ομάδας ΑΕΚ
πρ. αθλήτρια Εθνικής & Ολυμπιακής Ομάδας Στίβου – OLYMPIAN
References
Burns, L., Weissensteiner, J. R., Cohen, M., & Bird, S. R. (2022). A survey of elite and pre-elite athletes’ perceptions of key support, lifestyle and performance factors. BMC Sports Science, Medicine and Rehabilitation, 14(1), 1-12.
Σχετικά άρθρα
