Πως επηρεάζει η φυσική άσκηση την καρκινογένεση

Παρά την πρόοδο της επιστήμης ο καρκίνος εξακολουθεί να αποτελεί μείζων πρόβλημα της δημόσιας υγείας ενώ τα νέα από τη διεθνή κοινότητα δείχνουν αρκετό προβληματισμό. Έτσι λοιπόν οι νέες περιπτώσεις καρκίνου αναμένεται να αυξηθούν παγκοσμίως από τα 14 εκατομμύρια ετησίως το 2012 στα 16 εκατομμύρια μέχρι το 2020 και τα 24 εκατομμύρια μέχρι το 2035.

Κατά συνέπεια ο έλεγχος του καρκίνου πρέπει να συνδυάσει βελτιώσεις στη θεραπεία με μεγαλύτερη έμφαση στην πρόληψη και την πρώιμη διάγνωση. Περίπου το 40-50% των καρκίνων θα μπορούσαν να αποφευχθούν εάν η γνώση αναφορικά με τη πρόληψη μεταφραζόταν σε δημόσιες στρατηγικές υγείας.

Το 2012 τα περιστατικά καρκίνου παγκοσμίως ανέρχονταν σε 1.8 εκατ. για τον πνεύμονα, 1.7 εκ. για το μαστό, 1.4 για το παχύ έντερο και περίπου στο 1 εκ. για το στομάχι και το συκώτι. Και ενώ η βελτίωση των κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών στις χώρες πιθανά να σήμαινε τη μείωση των περιστατικών καρκίνου η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Η βελτίωση των οικονομικών για τους πολίτες δυστυχώς μεταφράζεται σε αυξημένη χρήση τσιγάρου και αλκοόλ, αυξημένη χρήση λιπαρών ουσιών και ζάχαρης, επιβάρυνση του αέρα με βιομηχανικά και μολυσμένα αέρια, ρύπανση του νερού με αρσενικό από φυσικές και βιομηχανικές πηγές και Μειωμένη Φυσική Δραστηριότητα.

Πολλοί καρκίνοι οι οποίοι είναι συχνοί σε μία χώρα είναι σπανιότεροι σε άλλη. Για παράδειγμα ο οισοφαγικός καρκίνος είναι συχνός ανάμεσα στον αντρικό πληθυσμό της Ανατολικής Αφρικής αλλά σπάνιος στη Δυτική Αφρική. Επιπλέον ο καρκίνος του παχέος εντέρου κάποτε ήταν σπάνιος στην Ιαπωνία αλλά τετραπλασιάστηκε στην ίδια χώρα τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Το οξύμωρο είναι ότι χώρες με χαμηλά ή μέσα οικονομικά εισοδήματα παρουσιάζουν πια ίδιους τύπους καρκίνου με τις αναπτυγμένες χώρες.

Τα νέα και για την Ευρώπη δεν είναι εξίσου ευχάριστα. Το 2012 σε καταγεγραμμένο πληθυσμό 504.6 εκ. ανθρώπων τα περιστατικά καρκίνου για τους άνδρες ανέρχονταν σε 1.43 εκ. εκ των οποίων οι 716.000 περιπτώσεις κατέληξαν. Το αντίστοιχο ποσοστό για τις γυναίκες ανέρχονταν σε 1.21 εκ. περιπτώσεις εκ των οποίων οι 561.000 απεβίωσαν.

Όλα τα προηγούμενα συγκλίνουν στο ότι το περιβάλλον και ο τρόπος ζωής είναι το κλειδί για την πρόληψη του καρκίνου. Η συστηματική φυσική δραστηριότητα & αερόβια σωματική άσκηση μπορούν να καθυστερήσουν ή να αναχαιτίσουν ριζικά τις διεργασίες της καρκινογένεσης.

Ως αιτιολογικοί παράγοντες για τον καρκίνο αναφέρονται:

• Κληρονομικότητα
• Φυλή
• Γεωγραφική κατανομή
• Φυσικές ή χημικές καρκινογόνες ουσίες
• Κάπνισμα
• Πολύωρη έκθεση στον ήλιο & την Ιονίζουσα ακτινοβολία
• Κακές διατροφικές συνήθειες
• Μειωμένη Φυσική Δραστηριότητα
• Ενδογενείς & Εξωγενείς παράγοντες
• Ρύπανση & Βαρέα Μέταλλα
• Αυξημένη χρήση αλκοόλ

1. Συγκεκριμένα στη μειωμένη Φυσική Δραστηριότητα, την Παχυσαρκία και τις Διατροφικές Συνήθειες αποδίδεται ποσοστό κινδύνου 35% για εμφάνιση καρκινογένεσης.

Οι οδηγίες από τον Παγκόσμιο Οργανισμό για την Έρευνα και την Πρόληψη του καρκίνου συνιστούν:

1. Μείνετε αδύνατοι αλλά όχι λιποβαρείς
2. Ακολουθήστε οποιαδήποτε μορφή σωματικής άσκησης για τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα
3. Υιοθετήστε στη διατροφή σας μια ποικιλία από φρούτα, λαχανικά και φυτικές ίνες
4. Περιορίστε την κατανάλωση κόκκινου κρέατος
5. Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ καθημερινά σε 2 ποτήρια για τους άνδρες και 1 ποτήρι για τις γυναίκες
6. Περιορίστε τη χρήση άλατος
7. Μην χρησιμοποιείτε συμπληρώματα εναντίον του καρκίνου
8. Μην καπνίζετε

Τόσο οι οδηγίες από την Αμερικανική Κοινότητα (ACS) όσο και από τον Ευρωπαϊκό Κώδικα εναντίον του καρκίνου στην 4^η αναθεωρημένη έκδοση του το 2015 αναφέρουν και επιμένουν ότι οι ενήλικες πρέπει να έχουν 150 λεπτά μέτρια ή 75 λεπτά έντονη φυσική δραστηριότητα εβδομαδιαία ή ένα συνδυασμό και των δύο.

Για τα παιδιά οι οδηγίες είναι ακόμη σκληρότερες αφού υποστηρίζετε ότι πρέπει να έχουν τουλάχιστον 1 ώρα την ημέρα έντονη φυσική δραστηριότητα για τρεις φορές την εβδομάδα. Οι καθιστικές δραστηριότητες πρέπει να περιοριστούν σε λιγότερο από δύο ώρες ημερησίως.

Αρκετές μετα-αναλύσεις για διάφορους τύπους καρκίνου με αρκετά μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων δείχνουν αυξημένα ποσοστά μείωσης του κινδύνου και μη νόσησης στον πληθυσμό που ακολουθούσε προγράμματα φυσικής δραστηριότητας.

Πιο συγκεκριμένα σε μετα-ανάλυση 13 προοπτικών μελετών για τον καρκίνο του πνεύμονα, η οποία αριθμούσε δείγμα 1.644.305 συμμετεχόντων εκ των οποίων οι 14.074 αναφέρθηκαν ως περιστατικά καρκίνου κατά τη διάρκεια του follow up, βρέθηκε ότι τα άτομα που ήταν φυσικά δραστήρια είχαν κατά 13% ελαττωμένο κίνδυνο να νοσήσουν από τον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου. Σε ανάλογες μετα-αναλύσεις βρέθηκαν ποσοστά 23% για τον καρκίνο του προστάτη, 11% για το παχύ έντερο και 13% για τον καρκίνο στο μαστό. Στο Διεθνές Συνέδριο της παχυσαρκίας το 2014 στην Κουάλα Λουμπούρ παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα από μια διαχρονική μελέτη 13 ετών με δείγμα 19.000 γυναίκες με μέσο όρο ηλικίας τα 56 έτη εκ των οποίων οι 900 βρέθηκαν με καρκίνο στο μαστό. Εκείνες που είχαν λιγότερη Φυσική Δραστηριότητα διέτρεχαν 40% μεγαλύτερο κίνδυνο σε σύγκριση με αυτές που ήταν αθλητικά δραστήριες ανεξάρτητα από το σωματικό τους βάρος.

ΓΙΑΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΟΜΩΣ ΑΥΤΟ;

Η άσκηση φαίνεται να έχει:

1. Για τον καρκίνο του πνεύμονα

• Ευοδωτική δράση στην ανοσοεπαγρύπνηση (αύξηση μακροφάγων, Nk cells)
• Ελάττωση των συγκεντρώσεων καρκινογόνων ουσιών στους αεραγωγούς
• Βελτιωμένη πνευμονική λειτουργία και διάχυση
• Ελαττωμένα επίπεδα IGFs (insulin-growth factor) και αυξημένα IGFBPs
• Ελαττωμένη ινσουλινοαντίσταση και μειωμένος κίνδυνος μεταβολικού συνδρόμου

2. Για τον καρκίνο του μαστού:

• Ελάττωση των επιπέδων οιστραδιόλης, οιστρόνης και ανδρογόνων
• Μείωση ΒΜΙ
• Αύξηση επιπέδων SHBG (sex-hormone binding globulin)
• Καθυστέρηση εμμηναρχής, αύξηση έμμηνου κύκλου, μείωση ωοθηκικών κύκλων
• Αντιφλεγμονώδεις δράσεις
• Αυξημένη ανοσοεπαγρύπνηση

3. Για τον καρκίνο του προστάτη

• Πρόληψη παχυσαρκίας
• Ευνοϊκές επιδράσεις στα ανδρογόνα (ελάττωση τεστοστερόνης), ελάττωση ινσουλίνης και IGFs
• Αντιοξειδωτικές επιδράσεις της άσκησης
• Αύξηση στην Ανοσοεπαγρύπνηση

4. Για τον καρκίνο του παχέος εντέρου

• Αυξημένη κινητικότητα εντέρου, ελάττωση δυσκοιλιότητας
• Ελαττωμένος κίνδυνος παχυσαρκίας
• Αύξηση επιπέδων βιταμίνης D
• Ελάττωση ινσουλινοαντοχής, επιπέδων αυξητικών παραγόντων (ΙGF1)
• Χαμηλά επίπεδα PGE/PGF (προσταγλαδινών)
• Χαμηλά επίπεδα χολικών οξέων

Επιπλέον παρέχει μειωμένη αιμάτωση του γαστρεντερικού σωλήνα, υπερπαραγωγήρυθμιστικών πεπτιδίων (μοτιλίνη κ.α.) και συχνότερες κενώσεις. Η δυσκοιλιότητα θεωρείται ένας παράγοντας που μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη νεοπλασμάτων του παχέος εντέρου κα ιδιαίτερα του ορθού. Η σωματική άσκηση ενισχύει την περισταλτικότητα του παχέος εντέρου προωθώντας γρηγορότερα τις τροφές στον εντερικό αυλό με αποτέλεσμα να συντομεύεται σημαντικά η διάρκεια επαφής ορισμένων δυνητικά καρκινογόνων ουσιών των κοπράνων με το βλεννογόνο του παχέος εντέρου. Η περισταλτικότητα του γαστρεντερικού σωλήνα διαφέρει σημαντικά στους ασκούμενους από τα άτομα που κάνουν καθιστική ζωή

5. Για τον καρκίνο των ωοθηκών

• Αναστολή ωορρηξίας
• Ελάττωση οιστρογόνων και προγεστερόνης
• Αύξηση SHBG
• Ελάττωση επιπέδων αυξητικών παραγόντων (π.χ. IGF)

6. Για την ψυχολογία

• Βελτιώνει σημαντικά το θυμικό του ασκούμενου
• Δρα αγχολυτικά & αντικαταθλιπτικά
• Αυξάνει την παραγωγή, τη δραστικότητα και ομαλοποιεί το ρυθμό επαναρρόφησης της σεροτονίνης, της ντοπαμίνης & της νοραδρεναλíνης

ΓΕΝΙΚΑ & ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ!

• Η άσκηση παρέχει προστασία από ποικίλους καρκινικούς τύπους μέσω πολλαπλών μηχανισμών, οι οποίοι μπορεί να είναι ιστοειδικοί ή γενικοί.
• Παρέχει προστασία και στα δύο φύλα
• Παρατείνει την ινωδόλυση επί πολλές ώρες μετά την άσκηση
• Μειώνει την αυξημένη νευρομυική υπερένταση
• Προάγει το αίσθημα της ψυχικής ευεξίας
• Ενισχύει συναισθηματική σταθερότητα, την αυτοπεποίθηση & την ικανότητα συγκέντρωσης

Προλαμβάνει την παχυσαρκία αφού ο μεταβολισμός του ασκούμενου δεν επανέρχεται μετά το τέλος της άσκησης στα προασκησιακά επίπεδα, αλλά διατηρείται αυξημένος για αρκετό επιπλέον χρονικό διάστημα (8-12 ώρες) με αποτέλεσμα να υπερκαταναλώνονται θερμίδες παρά το γεγονός ότι η άσκηση έχει τελειώσει

ΚΑΤΑ ΣΥΝΕΠΕΙΑ…..

• Η Φυσική Δραστηριότητα προστατεύει από τον κίνδυνο για καρκίνο σε διάφορους τύπους
• Πιθανόν βελτιώνει τη συνολική επιβίωση
• Βελτιώνει την Ποιότητα Ζωής