Τα τελευταία χρόνια οι έρευνες στην αθλητική ψυχολογία στρέφονται ολοένα και περισσότερο σε αυτό που ονομάζουμε «Ψυχική Αντοχή» και «Ψυχική Ανθεκτικότητα» ειδικά για τους αθλητές υψηλού επιπέδου. Είναι πια επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι η μεγιστοποίηση της αθλητικής απόδοσης εξαρτάται όχι μόνο από την προπονητική εξάσκηση αλλά και από τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του αθλητή. Μικρές διαφορές στα εκατοστά ή στα χιλιοστά του δευτερολέπτου μπορεί να είναι ο παράγοντας εκείνος που θα φέρει τη νίκη ή την ήττα σε έναν αγώνα.
Σχεδόν όλοι στην πλειοψηφία τους οι πρωταθλητές έχουν τελειοποιήσει όσο το δυνατόν περισσότερο τα τεχνικά και φυσικά χαρακτηριστικά τους. Κατά συνέπεια η διαφορά που παρουσιάζουν στην απόδοση τους και η κατάκτηση της πρώτης από τη δεύτερη, της τρίτης από την τέταρτη ή της όγδοης από την ένατη θέση για παράδειγμα, οφείλεται συνήθως σε ψυχολογικούς παράγοντες. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι νικητής είναι εκείνος που έχει μεγαλύτερο έλεγχο του μυαλού του. Οι ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις του πρωταθλητισμού, ο ανταγωνισμός, τα χαμηλά οικονομικά κίνητρα σε κάποια αθλήματα δημιουργούν στους αθλητές στρες, το οποίο κάποιοι μπορούν να το διαχειριστούν σωστά και να ανταπεξέλθουν και κάποιοι άλλοι όχι, με αποτέλεσμα να υπόκεινται σε τραυματισμούς, ανέλπιστες ήττες, χαμηλές επιδόσεις κ.α.
Ο όρος Ψυχική Αντοχή αρχικά χρησιμοποιήθηκε προκειμένου οι επιστήμονες να βρουν τη σχέση μεταξύ της αγχώδους ζωής και της εμφάνισης ασθενειών. Πραγματοποιήθηκε μια έρευνα που αριθμούσε περίπου 2.000 άτομα, τα οποία χωρίστηκαν σε δύο ομάδες με παρόμοια χαρακτηριστικά και αντιμετώπιζαν πανομοιότυπους στρεσογόνους παράγοντες στην καθημερινότητα τους. Το γεγονός ότι η μία από τις δύο ομάδες παρουσίασε διάφορα θέματα υγείας αποδόθηκε μετά από μετρήσεις, στο διαφορετικό τρόπο που τα άτομα αυτής της ομάδας αντιμετώπιζαν τις καθημερινές δυσκολίες σύμφωνα με την προσωπικότητα τους. Σε κάποιους ανθρώπους η φυσική, πνευματική και ψυχολογική πίεση μπορεί να είναι στοιχεία τα οποία τους δυναμώνουν και τους δίνουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν τις άγνωστες ικανότητες, τα ψυχικά αποθέματα και τις αρετές που διαθέτουν. Αντίθετα σε κάποιους άλλους η συσσώρευση των δυσκολιών και η δυσκολία αντιμετώπισης τους μπορεί να επιφέρει ασθένειες όπως κατάθλιψη, αυτοάνοσα νοσήματα κ.α.
Τα τρία C’s – Commitment, Control και Challenge – αναφέρονται ως τα χαρακτηριστικά εκείνα τα οποία πρέπει να έχει κανείς προκειμένου να χαρακτηριστεί ως άτομο με Ψυχική Αντοχή. Το Commitment αναφέρεται στην προδιάθεση που έχει το άτομο να βρίσκεται μεταξύ ανθρώπων και γεγονότων και να μην απομονώνεται ή «αποφεύγει» τη ζωή. Το Control αφορά στην πεποίθησητου ότι μπορεί να επηρεάσει και να ελέγξει το αποτέλεσμα αντί να νιώθει ανήμπορος και το Challenge αφορά στην άποψη του ατόμου ότι μπορεί να επιφέρει την αλλαγή στη ζωή του η οποία μπορεί να είναι τόσο ωφέλιμη όσο και εποικοδομητική. Σε αντίστοιχη έρευνα που έγινε με στρατιώτες βρέθηκε ότι τα άτομα που εμφάνιζαν υψηλή Ψυχική Αντοχή είχαν υψηλότερη κινητοποίηση και χαμηλότερες πιθανότητες να εμφανίσουν μετα-τραυματικό στρες μετά τον Περσικό πόλεμο του Κόλπου.
Από τη άλλη μεριά η Ψυχική Ανθεκτικότητα αναφέρεται στην ικανότητα του αθλητή:
- Να ανταπεξέρχεται σε δύσκολες / στρεσογόνες καταστάσεις
- Να επανακάμπτει μετά από αποτυχίες / τραυματισμούς
- Να επιμένει
- Να παραμένει ήρεμος / συγκεντρωμένος / με αυτοπεποίθηση.
Η προσωπικότητα είναι ένα μείγμα γενετικών προδιαθέσεων και περιβαλλοντικών επιρροών. Τα εκ γενετής χαρακτηριστικά μας και η επίδραση του περιβάλλοντος αποτελούν τις συνιστώσες της συμπεριφοράς μας η οποία περιλαμβάνει το σταθερό πυρήνα των απόψεων, αξιών και πεποιθήσεων που έχουμε για τον εαυτό μας ο οποίος παραμένει σχετικά ίδιος μετά την παιδική μας ηλικία.
Οι αθλητές οι οποίοι παρουσιάζουν υψηλή Ψυχική Αντοχή εμφανίζουν λιγότερους τραυματισμούς ενώ εκείνοι οι οποίοι έχουν υψηλή Ψυχική Ανθεκτικότητα έχουν μεγαλύτερη ανοχή στον πόνο, η οποία πολλές φορές όμως μπορεί να έχει ως αρνητικό παράγοντα τη μη συμμόρφωση με τη θεραπεία. Η Αυτοπεποίθηση, η Σταθερότητα, ο Έλεγχος, η Αποφασιστικότητα, η Αυτοεκτίμηση, οι
Θετικές σκέψεις και ο Οραματισμός είναι τα στοιχεία εκείνα που συνθέτουν τον παράγοντα Ψυχική Ανθεκτικότητα. Ο Αθλητικός Ψυχολόγος προκειμένου να βελτιστοποιήσει και να ενδυναμώσει τον αθλητή σε όλα τα παραπάνω χρησιμοποιεί διάφορες τεχνικές με απώτερο σκοπό την ολοκλήρωση του. Μεταξύ προπονητών και κορυφαίων αθλητών υπάρχει διαφορά στις απόψεις για το πόσο ψυχικά ισχυρός είναι ο αθλητής. Παρόλα αυτά η μεταξύ τους συνεργασία και συζήτηση για το πόσο και ποια θεωρεί ο καθένας από τη μεριά του τα ψυχικά μειονεκτήματα του αθλητή είναι ο δρόμος που θα οδηγήσει στην επίλυση τέτοιου είδους διαφορών.
«Το να γνωρίζεις τους άλλους είναι έξυπνο. Το να γνωρίζεις τον εαυτό σου είναι διαφωτιστικό. Το να ελέγχεις τους άλλους απαιτεί δύναμη. Το να ελέγχεις τον εαυτό σου απαιτεί αντοχή» – Lao Tzu (Κινέζος φιλόσοφος).
References:
Coulter, T., Mallett, C., & Gucciardi, D. (2010). Understanding mental toughness in Australian soccer: perceptions of players, parents, and coaches. Journal of Sports Science, 28, 699-716.
Golby, J., Sheard, M., & Lavallee, D. (2003). A cognitive-behavioural analysis of mental toughness in national rugby league football teams. Perception and Motor Skills, 2003, 96, 455-462.
Kobasa, S. (1979). Stressful life events, personality and health: An inquiry into hardiness. Journal of Personality and Social Psychology, 37, 1-11.
Sheard, M. (2009). A cross-national analysis of mental toughness and hardiness in elite university rugby league teams. Perception and Motor Skills, 109, 213-223.
